U utorak, 5.2.2019. godine sa početkom u 12.00 časova, u prostorijama Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu u Palama, održana je javna odbrana završnog master rada kandidata Aleksandra Kalajdžića pod nazivom ''Sporazumi kojima se ograničava konkurencija''.
Komisiju za odbranu ovog završnog master rada činili su:
- dr Stanka Stjepanović, redovni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu – predsjednik Komisije;
- dr Dijana Marković - Bajalović, redovni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu – mentor;
- dr Milica Panić, docent Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu – član Komisije.
Pravo konkurencije i njegov sastavni dio - sporazumi kojima se ograničava konkurencija – relativno je nova grana prava u BiH. S obzirom da je Zakon o konkurenciji Bosne i Hercegovine donesen 2005. godine, pravo konkurencije pa i sporazumi kojima se ograničava konkurencija na tržištu nisu dovolјno istraženi u nauci. Doprinos ovog istraživanja i rada je objašnjavanje sporazuma kojima se ograničava konkurencija, a naročito pojam i oblici sporazuma, oblici ograničenja konkurencije, kao i uslovi pod kojima se mogu izuzeti od zabrane. Polazna osnova u pročavanju sporazuma kojima se ograničava je pravo Bosne i Hercegovine i praksa Konkurencijskog savjeta Bosne i Hercegovine. Pored proučavanja domaćeg prava predmet istraživanja je bilo i uporedno pravo zemalјa u okruženju i praksa njihovih organa za zaštitu konkurencije. Takođe, veliki prostor je posvećen i upoređivanju domaćeg prava i prava Evropske unije u pogledu usklađenosti prava konkurencije Bosne i Hercegovine s pravom EU i praksom Evropske komisije i Evropskog suda pravde.
Predmet istraživanja su sporazimi kojima se ograničava konkurencija između privrednih subjekata na tržištu. Sporazumi kojima se ograničava konkurencija mogu biti u obliku sporazuma, usaglašene prakse i odluka udruženja privrednih subjekata. Značajan dio Zakona o konkurenciji sadrži odredbe o zabranjenim sporazumima.
Odredbe zakona propisuju: ,, Zabranjeni su sporazumi, ugovori, pojedine odredbe sporazuma ili ugovora, zajednička djelovanja, izričiti i prešutni dogovori, kao i odluke i drugi akti privrednih subjekata (u dalјnjem tekstu:sporazumi) koji za cilј i poslјedicu imaju sprečavanje, ograničavanje ili narušavanje tržišne konkurencije na relevantnom tržištu, a koji se odnose na:
- a) direktno ili indirektno utvrđivanje kupovnih i prodajnih cijena ili bilo kojih
drugih trgovinskih uslova;
b ) ograničavanje i kontrolu proizvodnje, tržišta, tehničkog razvoja ili ulaganja;
- c) podjelu tržišta ili izvora snabdijevanja;
- d) primjenu različitih uslova za identične transakcije s drugim privrednim subjektima, dovodeći ih u nepovolјan položaj u odnosu na konkurenciju;
- e) zaklјučivanje takvih sporazuma kojima se druga strana uslovlјava da prihvati dodatne obaveze koje po svojoj prirodi ili običajima u trgovini nisu u vezi s predmetom
(2) Sporazumi zabranjeni u skladu sa stavom (1) ovog člana su ništavni.
(3) Sporazumi iz stava (1) ovog člana nisu zabranjeni ako doprinose unapređenju
proizvodnje ili distribucije robe i/ili usluga unutar Bosne i Hercegovine, ili
promociji tehničkog i ekonomskog razvoja, pri čemu potrošačima omogućavaju pravičan udio koristi koja iz njih proizilazi, a koji:
- a) nameću samo ograničenja neophodna za postizanje cilјeva i
- b) ne omogućavaju isklјučivanje konkurencije u bitnom dijelu predmetnih proizvoda ili usluga.
Pored ovih odredbi zakon reguliše pojedinačna i grupna izuzeća, kao i izuzeće od primjene zakona sporazuma koji su male vrijednosti.
Uredbe EU kojima se propisuju uslovi za grupna izuzeća zabranjenih sporazuma pretrpjele su značajne promjene tokom poslednje decenije. Usvojene su nove uredbe o izuzeću sporazuma o istraživanju i razvoju (Uredba 1217/2010), sporazuma o specijalizaciji (Uredba 1218/2010), vertikalnih sporazuma ( Uredba 330/2010), kao i Uredba o sporazumima o transferu tehnologije (Uredba 316/2014). Zakon o konkurenciji BiH je u međuvremenu od njegovog donošenja pretrpio samo minimalne izmjene, pri čemu je zakonodavac ispustio iz vida promjene u pravu EU koje su se dogodile u ovoj oblasti.
Takođe je potrebno podrobnije regulisati institut oslobađanja ili ublažavanja od kazne (leniency), koji je predviđen Zakonom, ali su nedovolјno detalјno regulisani uslovi i način primjene instituta, u čemu zakonodavstvo EU treba da posluži kao uzor.
Nakon podnesenog ekspozea, komisija zauzela stav da je riječ da o veoma kompleksnoj i neistraženoj temi, jer je i sama oblast, kakva je pravo konkurencije, neistražena. Riječ je o temi (ali i oblasti) kojoj treba posvetiti znatno više pažnje u pravnoj nauci i praksi. Komisija je konstatovala da je riječ o vrlo kvalitetnom kandidatu i završnom master radu koji je ocijenila sa visokom ocjenom, konstatujući da će ovaj rad biti od velike koristi svima onima koji se budu bavili stručnim i naučnim radom iz ove oblasti.
