U srijedu, 13. 7. 2022. godine sa početkom u 12.00 časova, u prostorijama Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu u Palama, održana je javna odbrana završnog master rada kandidata Nikoline Samardžija pod nazivom ''Kolektivni ugovori o radu kao izvori radnog prava''.
Komisiju za odbranu ovog završnog master rada činili su:
- dr Goran Marković, redovni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu – predsjednik Komisije;
- dr Radislav Lale, vanredni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu – mentor i član Komisije;
- dr Sanja Golijanin, docent Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu – član Komisije.
Predmet istraživanja u ovom master radu su kolektivni ugovori o radu kao izvor radnog prava, što se prije svega odnosi na određenje pojma kolektivnog ugovora o radu, utvrđivanje mjesta kolektivnog ugovora o radu na hijerarhijskoj ljestvici izvora radnog prava, određivanje predmeta i vrste kolektivnog ugovora o radu, utvrđivanje i objašnjenje načina donošenja kolektivnog ugovora o radu, što dalje podrazumijeva ko su učesnici u postupku zaključenja kolektivnog ugovora o radu, polje primjene, vremensko važenje te značaj kolektivnog ugovora o radu.
Da bismo pravilno razumjeli ovaj institut, neophodno je definisati pojam kolektivnog ugovora o radu, te propise koji regulišu ovu materiju. Od naročitog značaja su i Međunarodni radni standardi, Konvencije i Preporuke koji regulišu predmetnu oblast a čiji je osnovni cilj da posredstvom različitih instrumenata, bilo zakona, međunarodnih ugovora ili na drugi način nađu svoju primjenu u zakonodavstvu država članica. Kolektivni ugovor o radu predstavlja pravni akt čija je pravna priroda sporna i izaziva nesuglasice u teoriji radnog prava, iz razloga što kolektivni ugovori o radu po svom načinu donošenja predstavljaju ugovor, ali prema načinu na koji se primjenjuju i dјeluju predstavljaju ''zakon'' u materijalnom smislu riječi. Upravo posljedica koja se rađa primjenom kolektivnog ugovora o radu govori o bitnosti akta, koja zahtjeva pažnju, izučavanje i posvećenost. Kolektivni ugovor o radu nesumnjivo proizvodi određene posljedice. Prije svega doprinosi izjednačavnju režima rada za radnike određene dјelatnosti, odnosno profesije. Postižu se jednaki uslovi rada za rad jednake vrijednosti, uspostavlja se socijalni mir. Pravni značaj kolektivnih ugovora se ogleda u mogućnosti da se na brz i efikasan način regulišu pitanja na području radnih odnosa, u čemu se ogleda nesumljiva prednost ovog akta u odnosu na zakon čija je procedura donošenja znatno složenija i sporija. U ekonomskom smislu, određivanje minimalne cijene rada utiče na stabilnost socijalnih partnera, odnosno poslodavaca, uz mogućnost da predvide ekonomske troškove za period važenja kolektivnih ugovora. Kolektivni ugovor o radu je instrument za regulisanje odnosa rada i kapitala. Predstavlja sredstvo koje omogućava koheziju između socijalnih partnera i samim tim održava socijalni mir. Dalje, potrebno je izvršiti klasifikaciju kolektivnih ugovora o radu, gdјe razlikujemo pojam opštih, posebnih i pojedinačnih kolektivnih ugovora o radu. Specifičnost kolektivnog ugovora o radu podrazumijeva osim polja primjene i vremensko važenje kolektivnog ugovora. Posebno treba napomenuti da u teoriji radnog prava ne postoji sklad u tumačenju pravne prirode kolektivnog ugovora o radu. Ciljevi kolektivnih ugovora o radu su višestruki. U prvom redu oni su instrument koji omogućava radnicima da kroz organizovano udruženje radnika, odnosno sindikat, pregovaraju sa poslodavcima, odnosno njihovim udruženjima i na taj način obezbjeđuju bolje i povoljnije uslove rada, dok sa druge strane, korist poslodavca se ogleda kroz mogućnost da previdi ekonomske troškove za period važenja kolektivnih ugovora. Radnici i poslodavci imaju slobodu pregovaranja, i jedino njihovo ograničenje jesu zakonske norme kogentnog karaktera koje znače da kolektivni ugovor o radu ne može ići ispod zakonskog minimuma, izuzev normi javnog poretka koje su apsolutnog karaktera i koje ne mogu biti predmet pregovaranja. Njegov značaj ogleda se i kroz broj radnika i poslodavaca na koji se primjenjuje. Kroz bitnost kolektivnog pregovaranja posredno se ističe i značaj sindikalnog organizovanja radnika, koje u zadnjim decenijama procentualno opada kako na nivou entiteta tako i na nivou države, a koji predstavlja neophodnu pretpostavku za zaključenje kolektivnog ugovora o radu.
Na osnovu svega navedenog, komisija zauzela stav da je riječ o veoma kompleksnoj i uvijek aktuelnoj temi kojoj treba posvetiti znatno više pažnje u pravnoj nauci i praksi. Riječ je o temi o kojoj bi se mogao napisati jedan opširan i kvalitetan doktorat. Komisija je konstatovala da je riječ o odličnom kandidatu iz čijeg velikog znanja i truda je i proistekao jedan ovako visokokvalitetan završni master rad, koji je ocijenila sa najvišom ocjenom, čime je Nikolina Samardžija uspješno okončala odbranu svog master rada i zasluženo stekla akademsko zvanje mastera prava.
